Yeni yıla sayılı günler kaldı. Christmas (Noel) tatili nedeniyle New York sokakları rengarenk süslemelerle dolu. Hemen hemen her sokakta süslenmiş Noel ağaçları ve Noel Baba giysileri ile karşılaşmak mümkün. Geceleri ışıklandırılan süslemeler etrafa ayrı bir güzellik katıyor…
Amerikan toplumu için böyle özel günler büyük önem taşıyor. Kısa bir süre önce kutlanan Halloween Day (Cadılar Bayramı) Thanksgiving (Şükran Günü) gibi geleneksel bayramların ardından Noel tatilinde de geleneklere uygun etkinliklerin yanı sıra…
New York’ta Noel vakti…. Bir internet sitesi için üç yıl önce yazdığım bir köşe yazımı aşağıda tekrar paylaşıyorum:
Antalya’da Doğdu New York’u Koruyor
Yeni yıla sayılı günler kaldı. Christmas (Noel) tatili nedeniyle New York sokakları rengarenk süslemelerle dolu. Hemen hemen her sokakta süslenmiş Noel ağaçları ve Noel Baba giysileri ile karşılaşmak mümkün. Geceleri ışıklandırılan süslemeler etrafa ayrı bir güzellik katıyor…
Amerikan toplumu için böyle özel günler büyük önem taşıyor. Kısa bir süre önce kutlanan Halloween Day (Cadılar Bayramı) Thanksgiving (Şükran Günü) gibi geleneksel bayramların ardından Noel tatilinde de geleneklere uygun etkinliklerin yanı sıra Hıristiyan toplumunda belli bir kesimin “aşırı ticarileşme”den kaygı duymasına yol açan bir tablo yaşanıyor.
New York’ta tüketim ve eğlence çılgınlığı yılbaşı gecesi doruğa ulaşacak. Kentin her yıl yaklaşık 50 milyonluk turist potansiyelinin önemli bir bölümü bu dönemlerde gerçekleşiyor. Bu yılbaşı gecesi de 1 milyondan fazla kişi, tüm dünyada yılbaşı kutlamalarının merkezi olarak görülen Times Square’de yeni yıla “merhaba” diyecek. İlk kez 1904 yılında The New York Times’ın yeni binalarına taşınması nedeniyle gerçekleştirdiği havai fişekli kutlamalarla başlayan ve daha sonra gelenekselleşen Times Square’deki yeni yıl şovuna katılmak için tüm dünyadan yüz binlerce turist, New York’a akın edecek ve böylece ABD ekonomisine de büyük bir kaynak sağlanmış olacak.
Yılbaşı kutlamalarının sembolü de her yıl olduğu gibi Noel Ağacı ve Noel Baba olacak. Tüm dünyada insanlar belki gerçek adını bile bilmediği Noel Baba’nın giysilerini giyerek hediyeler dağıtacak; çocuklar da Noel Baba’dan gelen hediyelerle o gece mutlu bir şekilde uykuya dalacaklar.
Peki Noel Baba efsanesi nereden geliyor? Noel Baba yani Aziz Nicholaos veya Avrupa’da yaygın olarak bilinen adıyla Santa Claus, 4. yüzyılda Likya’nın başkenti Myra’da yaşamış bir Hıristiyan piskoposudur. Başlıkta da yer aldığı gibi Antalya’nın Patara ilçesinde doğmuş ve antik ismiyle Myra yeni adıyla Demre (Kale) ilçesinde yaşamış saygın dini kişiliği ve iyilikseverliği nedeniyle ölümünden sonra Aziz ilan edilmiştir. Anadolu’dan çıkmış tüm dünyaya mal olmuş bir Aziz’in, Türkiye’de bu yönüyle çok az bilinmesi ne yazık ki acı bir gerçek.
Ölümünden sonra Santa Claus adına Myra ve İstanbul dahil dünyanın bir çok kentinde kiliseler yapılır. Bunların bir bölümü daha sonra müzeye dönüştürülür. Ayrıca Santa Claus bir çoğu Almanya ve İtalya’da olmak üzere dünyanın birçok kentinde “Koruyucu Aziz” olarak kabul ediliyor. Bunlardan biri de New York… 1906 yılında New York’un “koruyucu azizi” kabul edilen Santa Claus için her yıl ölüm yıldönümü olarak kabul edilen 6 Aralık’ta anma törenleri gerçekleştiriliyor.
Tarihi kaynaklara göre bugün Noel Baba efsanesi, Aziz Nicholaos’tan esinlenmesine rağmen dünyanın farklı bölgelerinde farklı anlamlar ve vasıflar yüklendiği için gerçek anlamda tarihsel kişiliğini yansıtmıyor. Noel Baba efsanesi öyle bir hale gelir ki, İskandinav ülkelerinde çocuklara hediye verip onları mutlu eden Noel Baba’nın kızağı ve geyikleri vardır Oysa Antalya’ya kar çok ender yağar. Bu bile gösteriyor ki, farklı kültürlerle harmanlanan Noel Baba efsanesi tarihi kişiliğinin dışında bir fenomene dönüşmüş durumda.
Peki gerçek Noel Baba nasıl biridir? Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın resmi internet sitesinde Santa Claus için yer alan bir tanıtım yazısında şöyle deniliyor:
“İnancından dolayı hakimler tarafından tutuklanıp zincire vurulmuş, birkaç yıl sonra Hıristiyan İmparator Konstantinos tarafından serbest bırakılarak Myra’ya geri dönmesi sağlanmıştır. Diğer bir hikâyede Aziz’in İ.S. 325 yılında Nicaca’da (İznik) toplanan Konsüle katıldığı anlatılır. Bir keresinde İmparator Konstantinos’un rüyasına girerek, haksızlıkla ölüme mahkûm edilmiş olanları serbest bırakmasını söyler. Bir keresinde de Mısır’dan İstanbul’a giden bir gemiden aldığı hububatla Myra halkını açlıktan kurtarır. Ancak gemi İstanbul’a vardığında yükünde hiçbir eksilme görülmez. Bu belki de Aziz’in, denizcilerin patronu olmasına bağlanan mucizelerden biridir. Çünkü, Akdeniz’de seyreden gemicilerin sefere çıkmadan önce birbirlerine iyi dilek olarak ‘Dümenini Aziz Nicholaos tutsun’ demeleri gelenek olmuştur. Aziz’in sağlığında din adamı olarak çalıştığı Likya sahilleri, Akdeniz’in en önemli denizcilik merkezi, burada yaşayanlar da Akdeniz’in ünlü denizcileriydi. Bu nedenle, Aziz’in denizle ilgili birçok mucizesine din kitaplarında da rastlanır. Birinde insanlar açlıktan kırılırken, kasap üç genci evine davet edip satmak için uykularında parçalar. Aziz Nicholaos, bunu duyar duymaz kasabın evine koşar ve gençleri yeniden diriltir. Bir diğerinde fakir bir tüccar, kızlarını evlendirmeye gücü yetmeyince, onları satmayı düşünür. Aziz Nicholaos, tüccarın evine üç kese dolusu para atarak, kızları kötü yola düşmekten kurtarır. Bu hikâyeden çocukların Santa Klaus gününde hediye almalarının sebebi olduğu gibi Avrupa’da rehinecilerin, dükkânlarına üç altın top asma geleneğinin de kaynağı olduğuna inanılır. Aziz’in resminin ikonalar da üç altın top ile tasvir edilmesinin sebebi de bu hikâyeye dayandırılır.”
Aslında Anadolu, Mısır ve Filistin’de geçen Akdenizli Santa Claus’un yaşamının, bugün batı kültürünün en önemli figürlerinden biri olarak karşımıza çıkması, kültürlerarası etkileşime güzel bir örnek oluştururken; kendi coğrafyasında ise gerçek kişiliği ile değil de yalnızca ticarileşmiş bir figür olarak bilinmesi, bizi anlaşılması güç bir tabloyla karşı karşıya bırakıyor.
MyReports 